Niedawno obiegła świat informacja: Yisrael Kristal z Hajfy (Izrael) jest najstarszym żyjącym mężczyzną na świecie. Okazuje się, że urodzony w 1903 roku Pan Izrael pochodzi z Żarnowa, dawnego kasztelańskiego miasteczka o chlubnej 1000 – letniej historii, jednego z najstarszych w Polsce, znajdującego się na terenie dzisiejszego powiatu opoczyńskiego w województwie łódzkim.
Mający prawie 113 lat mieszkaniec Hajfy dobrze pamięta m.in. swoje miasto Żarnów i słynące z przemysłu metalurgicznego miejscowości Maleniec i Machory z pierwszych dekad XX wieku. Wraz z rodziną mieszkał w niewielkim kilkutysięcznym miasteczku Żarnowie (gdzie Żydzi stanowili większość ludności), a z czasem przeprowadził się do Łodzi. Pracował tam jako cukiernik do momentu, kiedy po wybuchu II wojny światowej, jego rodzina została przesiedlona do łódzkiego getta. Następnie został przewieziony do obozu śmierci Auschwitz. Jego żona zmarła, lecz On przeżył obóz zagłady, ważąc jedynie 37 kilogramów. Po wojnie wyjechał do Izraela, gdzie powrócił do swojego zawodu i ponownie założył rodzinę.
– Pierwszy raz usłyszałem o Panu Izraelu Krysztale w 2014 roku, kiedy Nechemia Pinkusewicz z Izraela zwrócił się do mnie z prośbą o pomoc w napisaniu artykułu o Ocalałym i o Żarnowie – mówi Andrzej Śliwka, dyrektor Miejskiej Biblioteki publicznej w Opocznie. – Dzięki wsparciu i serdeczności historyka, dziennikarza i regionalisty, a jednocześnie Wójta Gminy Żarnów dr Krzysztofa Nawrockiego, udało się przeprowadzić kwerendę w archiwum. Niestety nie natrafiliśmy na akt urodzenia Izraela Kryształa. Jednakże brak tego dokumentu nie był czymś niezwykłym, ponieważ w tamtym okresie często akt urodzenia spisywany był dopiero podczas gromadzenia zaświadczeń, niezbędnych do zawarcia małżeństwa.
Brak dokumentu potwierdzającego urodzenie, jest główną przeszkodą we wpisaniu Izraela Kryształa do Księgi Rekordów Guinnessa. Jego najbliższa rodzina podaje, iż urodził się 15 września 1903 roku. Udało się dotrzeć do dokumentów z 1928 roku, związanych z przygotowaniem do małżeństwa Izraela Icka i Haji Fajgli, na które powołują się bliscy Ocalałego.
– To niesamowite, że mieszkaniec Żarnowa przeżył aż dwie wojny światowe, getto w Łodzi, niemiecki obóz zagłady i pomimo sędziwego wieku nadal jest w relatywnie dobrej kondycji fizycznej i umysłowej – mówi Andrzej Śliwka, dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opocznie, stale współpracujący w wójtem Żarnowa Krzysztofem Nawrockim.
Warto podkreślić, iż właśnie w Żarnowie, z inicjatywy władz gminy, od kilku lat prowadzone są intensywne prace, mające na celu rewitalizację cmentarza żydowskiego. W ostatnim czasie zbudowano prawie 800 metrów odrodzenia cmentarza, odtworzono ohel rabinów żarnowskich i oznaczono nazwiska najwybitniejszych przedstawicieli lokalnej społeczności żydowskiej. Planowana jest budowa pomnika, upamiętniającego życie i martyrologię żarnowskich Żydów, zgładzonych w Obozie Zagłady w Treblince. Do odbudowy cmentarza przyczynił się w znaczącym stopniu Izrael Mei Gabbay, rabin z Francji.
Cieszę się, prace związane z zabezpieczeniem cmentarza żydowskiego w Żarnowie są już praktycznie zakończone i że Pan Izrael Kryształ dożył tej chwili – stwierdził Andrzej Śliwka, dyrektor muzeum z Opoczna. Społeczność żarnowskiej gminy żydowskiej przed II wojną światową była bardzo duża, wielotysięczna, a przed wiekami członkowie rodziny Izraela Kryształa, spoczęli właśnie na rewitalizowanym obecnie cmentarzu żydowskim w Żarnowie.
W dotarciu do dokumentów potwierdzających urodzenie Izraela Kryształa pomogli specjaliści z organizacji Jewish Records Indexing – Poland, w tym dyrektor wykonawczy Stanley Diamond, Krzysztof Malczewski, Stanisław Mordak oraz wolontariusz Andrzej Śliwka. Głównym celem projektu jest tworzenie w Internecie bazy żydowskich dokumentów stanu cywilnego z Polski (www.jri-poland.org), która m.in. dostarcza niezbędnych informacji do rekonstrukcji drzew genealogicznych.
Izrael Icek Kryształ został najstarszym żyjącym mężczyzną na świecie 19 stycznia 2016 roku, po śmierci mającego 112 lat Japończyka Yasutaro Koide.
Tekst: Andrzej Śliwka (MBP Opoczno)
Poniżej prezentujemy skany czasopisma wydawanego w języku hebrajskim w Izraelu, na łamach którego zamieszczono szczegółowe informacje o żydowskich mieszkańcach Żarnowa, miejscowym cmentarzu (kirkucie) oraz o bohaterze niniejszego tekstu – urodzonym w 1903 roku w Żarnowie Izraelu Krysztale. Zachęcamy do oglądania…
Kliknij, aby powiększyć…
